Từ phim 'Luật sư nhí' (My First Client), một bác sĩ phẫu thuật lồng ngực mạch máu phân tích về sự thờ ơ và trách nhiệm trong y khoa, nơi một dấu hiệu
Giới thiệu
Năm 1964, tại New York, một phụ nữ tên Kitty Genovese bị tấn công và sát hại dã man ngay bên ngoài khu căn hộ của mình. Vụ án gây chấn động không chỉ bởi sự tàn bạo, mà còn vì một chi tiết đáng sợ được phơi bày sau đó: hàng chục người hàng xóm đã nghe thấy tiếng kêu cứu, thậm chí chứng kiến một phần cuộc tấn công, nhưng không một ai gọi cảnh sát cho đến khi quá muộn. Sự kiện này đã khai sinh ra thuật ngữ tâm lý học "hiệu ứng người ngoài cuộc" (bystander effect), một hiện tượng xã hội nơi các cá nhân ít có khả năng giúp đỡ nạn nhân khi có nhiều người khác có mặt. Mỗi người đều cho rằng người khác sẽ hành động, và cuối cùng, không ai làm gì cả. Câu chuyện này, dù xảy ra ngoài xã hội, lại là một tấm gương phản chiếu sắc nét những góc khuất trong môi trường y khoa, đặc biệt là phẫu thuật. Trong một hệ thống phức tạp với nhiều chuyên khoa, nhiều cấp bậc bác sĩ và điều dưỡng, trách nhiệm đối với một sinh mạng đôi khi bị phân tán đến mức trở nên vô hình. Bộ phim "Luật sư nhí" (My First Client), qua câu chuyện đau lòng về hai đứa trẻ bị bạo hành, đã khơi lại một câu hỏi nhức nhối: sự thờ ơ, dù vô tình hay hữu ý, có phải là một hình thức đồng lõa với cái ác hay không?
Những dấu hiệu bị phớt lờ
Bộ phim mở đầu bằng hình ảnh hai chị em Jabin và Minun sống trong một gia đình thiếu vắng tình thương của mẹ. Sự xuất hiện của người mẹ kế ban đầu mang lại hy vọng, nhưng nhanh chóng biến thành nỗi kinh hoàng. Bạo lực không đến một cách đột ngột, nó len lỏi qua những chi tiết nhỏ nhặt: ánh mắt sắc lạnh khi đứa trẻ vô tình làm văng bọt xà phòng, sự mỉa mai khi chúng vụng về dùng đũa, và đặc biệt là hành động cột tóc đầy ám ảnh trước mỗi trận đòn. Jabin đã nhiều lần tìm kiếm sự giúp đỡ. Em đến đồn cảnh sát nhưng bị xem là chuyện trẻ con. Em tìm nhân viên công tác xã hội nhưng chỉ nhận được lời an ủi qua loa. Em định nói với giáo viên nhưng cô giáo lại chọn cách lảng tránh vì sợ phiền phức. Tất cả những người lớn này đều nhìn thấy những "dấu hiệu" bất thường, nhưng họ đã chọn cách không can thiệp.
Trong phẫu thuật lồng ngực và mạch máu, những "dấu hiệu" như vậy xuất hiện hàng ngày, nhưng dưới một hình thức khác. Đó có thể là:
- Một chỉ số creatinine tăng nhẹ sau ca phẫu thuật phình động mạch chủ bụng, dễ dàng bị bỏ qua như một "biến động sinh lý bình thường", nhưng lại có thể là dấu hiệu sớm của suy thận cấp do kẹp động mạch thận kéo dài hoặc do thuốc cản quang.
- Tiếng rên khẽ của một bệnh nhân sau phẫu thuật cắt u phổi, bị cho là "đau vết mổ thông thường", nhưng có thể là triệu chứng của tràn khí màng phổi tái phát.
- Sự thay đổi màu sắc tím tái ở đầu ngón chân của bệnh nhân sau ca bắc cầu động mạch đùi-khoeo, có thể bị nhầm với nhiệt độ phòng lạnh, nhưng thực chất là dấu hiệu sớm của tắc mạch (ischemia) tại miệng nối mạch máu.
Người lớn bận rộn và lời hứa bị lãng quên
Nhân vật trung tâm, luật sư Dung Jốp, không phải là một người xấu. Anh là hình ảnh của một người trẻ đầy tham vọng, bị cuốn vào guồng quay của sự nghiệp và những lo toan cá nhân. Đối với anh, hai đứa trẻ tìm đến mình ban đầu chỉ là một sự phiền toái, làm chệch hướng con đường tiến thân đến một công ty luật lớn ở Seoul. Anh lắng nghe chúng một cách nửa vời, đưa chúng đi ăn để xoa dịu, và trao cho cậu bé Minun tờ 50.000 won cùng lời hứa sẽ quay lại như một cách để nhanh chóng kết thúc cuộc gặp. Khoảnh khắc anh lái xe đi, nhìn thấy hai chị em đứng đợi trước cửa hàng hamburger qua kính chiếu hậu rồi quyết định nhấn ga đi thẳng, là một trong những phân cảnh day dứt nhất. Đó là sự lựa chọn có ý thức giữa trách nhiệm đạo đức và lợi ích cá nhân.
Hình ảnh này quen thuộc đến đáng sợ trong ngành y. Một phẫu thuật viên có thể dành 8 tiếng trong phòng mổ để thực hiện một ca phẫu thuật động mạch chủ phức tạp, nhưng sau đó lại quá mệt mỏi để dành 15 phút giải thích cặn kẽ tình hình cho người nhà bệnh nhân đang chờ đợi trong lo lắng. Lời hứa "chúng tôi sẽ thông báo ngay khi có tin tức" có thể bị lãng quên giữa hàng chục cuộc gọi, báo cáo và ca bệnh khác. Tờ tiền 50.000 won giống như một liều thuốc giảm đau được kê toa vội vã mà không tìm hiểu kỹ nguyên nhân sâu xa của cơn đau, một giải pháp tạm thời để giải quyết một vấn đề trước mắt. Sự "bận rộn" trở thành một lý do chính đáng cho sự thiếu chu đáo. Nhưng đối với bệnh nhân và người nhà, những khoảnh khắc quan tâm ngắn ngủi đó, những lời giải thích rõ ràng, lại chính là niềm an ủi và hy vọng duy nhất của họ, giống như lời hứa về một bữa hamburger đối với hai đứa trẻ.
Bi kịch không thể cứu vãn và lời tỉnh ngộ muộn màng
Sự thờ ơ của Dung Jốp đã gián tiếp dẫn đến bi kịch khi cậu bé Minun bị sát hại, với nguyên nhân bắt nguồn từ chính tờ tiền 50.000 won mà cậu bé cố gắng giữ lại như một minh chứng cho lời hứa. Cái chết của Minun trở thành một cú sốc điện, buộc Dung Jốp phải đối mặt với hậu quả của sự vô tâm. Nỗi dằn vặt, ân hận đã biến anh từ một luật sư chỉ biết đến sự nghiệp thành một người đấu tranh cho công lý. Anh nhận ra rằng việc không hành động cũng là một loại hành động, và sự im lặng của anh đã góp phần tạo nên thảm kịch.
Trong y khoa, những "lời tỉnh ngộ muộn màng" này thường diễn ra trong các buổi họp kiểm thảo tử vong (morbidity and mortality conference). Đó là khi một ca phẫu thuật bắc cầu mạch máu ngoại biên thất bại, dẫn đến việc phải cắt cụt chi của bệnh nhân. Khi phân tích lại toàn bộ quá trình, người ta mới nhận ra rằng phim chụp động mạch xóa nền (angiogram) đã không được đánh giá kỹ, rằng các dấu hiệu tắc mạch sớm đã bị bỏ sót, rằng quyết định can thiệp lại đã bị trì hoãn quá lâu. Mỗi sai sót nhỏ, khi đứng một mình, có vẻ không đáng kể. Nhưng khi chúng liên kết lại, chúng tạo thành một chuỗi sự kiện không thể đảo ngược. Giống như Dung Jốp, phẫu thuật viên phải đối mặt với sự thật rằng một kết quả tồi tệ có thể đã được ngăn chặn nếu có sự quan tâm và can thiệp sớm hơn. Sự tỉnh ngộ này đau đớn, nhưng nó là cần thiết để thay đổi hệ thống, để đảm bảo bi kịch tương tự không lặp lại.
Cuộc chiến vì công lý và sức mạnh của bằng chứng
Sau bi kịch, Dung Jốp đã thay đổi hoàn toàn. Anh từ bỏ công việc đáng mơ ước ở Seoul, quay về để lật lại vụ án. Anh đối mặt với sự thờ ơ của hệ thống, sự xảo quyệt của người mẹ kế và sự im lặng vì sợ hãi của Jabin. Cuộc chiến của anh là một hành trình đi tìm bằng chứng. Và bằng chứng quyết định lại đến từ một nơi không ai ngờ tới: con khỉ đột nhồi bông của Minun, vốn có một chiếc camera ẩn ghi lại toàn bộ sự thật tàn khốc. Đoạn video này đã phá tan mọi lời nói dối, mọi lớp mặt nạ và buộc tội ác phải bị trừng phạt.
Điều này nhấn mạnh một nguyên tắc cốt lõi trong y học hiện đại: y học dựa trên bằng chứng. Kinh nghiệm của một phẫu thuật viên kỳ cựu là vô giá, nhưng mọi quyết định lớn đều phải được củng cố bởi những bằng chứng khách quan. Con khỉ đột với chiếc camera ẩn ấy chính là hình ảnh ẩn dụ cho những công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến của chúng ta.
- Khi đứng trước một khối u phổi (lung tumor) trên phim X-quang, ta không thể chỉ dựa vào cảm tính. Chúng ta cần bằng chứng từ phim cắt lớp vi tính (ct scan) có tiêm thuốc cản quang, từ PET-CT để đánh giá sự di căn, và cuối cùng là kết quả sinh thiết.
- Khi lên kế hoạch cho một ca can thiệp nội mạch (endovascular intervention) phức tạp, mô hình 3D dựng lại từ dữ liệu CT scan chính là "đoạn video" giúp chúng ta nhìn thấy trước mọi ngóc ngách của mạch máu, lường trước những khó khăn.
Trong bối cảnh phát triển của Trí tuệ Nhân tạo (AI), vai trò của "bằng chứng" càng trở nên mạnh mẽ hơn. Các thuật toán AI có thể phân tích hàng ngàn hình ảnh chụp động mạch xóa nền để phát hiện những tổn thương hẹp tắc mà mắt người có thể bỏ sót, hoặc dự báo nguy cơ vỡ của một khối phình động mạch chủ bụng dựa trên các thông số hình thái học phức tạp. Trong phẫu thuật robot Da Vinci cắt u trung thất, AI có thể hỗ trợ nhận diện các cấu trúc giải phẫu quan trọng như thần kinh quặt ngược thanh quản hay động mạch chủ, giảm thiểu nguy cơ tổn thương. Tuy nhiên, công nghệ, dù tinh vi đến đâu, cũng chỉ là công cụ. Nó cung cấp bằng chứng, nhưng chính con người – bác sĩ phẫu thuật – mới là người phải có đủ dũng khí và trách nhiệm để hành động dựa trên bằng chứng đó, giống như Dung Jốp đã sử dụng đoạn video để đòi lại công lý.
Lời kết
"Luật sư nhí" khép lại với bản án dành cho những kẻ thủ ác, nhưng để lại một thông điệp sâu sắc hơn về trách nhiệm cộng đồng. Phim trích dẫn một thống kê đáng báo động: 80% các vụ bạo hành trẻ em đến từ chính những người thân cận nhất. Bi kịch không chỉ do một người gây ra, nó được nuôi dưỡng bởi sự im lặng của những người xung quanh. Thông điệp cuối cùng của bộ phim vang vọng mạnh mẽ: "Pháp luật có thể có độ trễ nhưng hơi ấm và trách nhiệm của con người thì không nên vắng mặt". Đây cũng chính là lời nhắc nhở cho những người làm trong ngành y. Các quy trình, phác đồ điều trị có thể tồn tại, nhưng chúng sẽ trở nên vô nghĩa nếu thiếu đi sự quan tâm, sự cảnh giác và tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân. Sự an toàn của người bệnh không nằm ở một phẫu thuật viên ngôi sao, mà nằm ở một hệ thống nơi mỗi người, từ điều dưỡng, bác sĩ nội trú đến chuyên gia đầu ngành, đều coi việc lên tiếng trước một dấu hiệu bất thường là trách nhiệm của chính mình, thay vì cho rằng đó là việc của "một ai đó khác".
Bình luận