Sách "7 Thói Quen Hiệu Quả" (The 7 Habits of Highly Effective People)

Sách "7 Thói Quen Hiệu Quả" (The 7 Habits of Highly Effective People)

Sách 7 Thói Quen Hiệu Quả: Góc Nhìn của bác sĩ Ngoại Lồng Ngực Mạch Máu

Trong môi trường phẫu thuật, nơi mỗi quyết định đều có thể ảnh hưởng đến sinh mạng, sự hiệu quả không chỉ đến từ kỹ năng sử dụng dao mổ hay sự am hiểu sâu sắc về giải phẫu. Nó bắt nguồn từ chính nền tảng tính cách và những thói quen được rèn giũa hàng ngày. Cuốn sách "7 Thói Quen Của Người Thành Đạt" của Stephen R. Covey cung cấp một khuôn khổ vững chắc để xây dựng nền tảng đó, và những nguyên tắc này có giá trị ứng dụng sâu sắc trong công việc của một bác sĩ phẫu thuật lồng ngực mạch máu.

Thay đổi bền vững đến từ bên trong, từ việc xây dựng đạo đức tính cách (character ethics) – với những giá trị như chính trực, can đảm, công bằng – hơn là chỉ dựa vào những kỹ năng bề mặt của đạo đức biểu hiện (personality ethics). Một phẫu thuật viên giỏi không chỉ là người có kỹ thuật tốt, mà còn là người có sự chính trực trong mọi hành động.

Chuyển đổi từ Tư duy đến Hành động: Các Thói Quen Cốt Lõi

Hành trình nâng cao hiệu suất bắt đầu bằng việc làm chủ bản thân, sau đó là hợp tác hiệu quả với những người xung quanh. Cuốn sách chia thành các nguyên tắc cụ thể, rất dễ liên tưởng đến thực tế phòng mổ.

Thói quen 1: Luôn chủ động (Be Proactive)

Phẫu thuật là một lĩnh vực không có chỗ cho sự bị động. Người bác sĩ không phản ứng với các tình huống mà phải chủ động lường trước chúng. Thay vì tập trung vào những gì ngoài tầm kiểm soát như thiết bị đột ngột trục trặc hay một diễn biến bất thường của bệnh nhân (vòng tròn quan tâm - circle of concern), một phẫu thuật viên hiệu quả sẽ tập trung vào vòng tròn ảnh hưởng (circle of influence) của mình: sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước mổ, giao tiếp rõ ràng với ekip, và liên tục trau dồi kỹ năng để xử lý các biến chứng. Đó là sự khác biệt giữa việc đổ lỗi cho hoàn cảnh và việc nhận trách nhiệm để tìm ra giải pháp.

Thói quen 2: Bắt đầu với mục tiêu (Begin with the End in Mind)

Mọi thứ được tạo ra hai lần: một lần trong tư duy và một lần trong thực tế. Nguyên tắc này mô tả chính xác quá trình lên kế hoạch phẫu thuật. Trước khi thực hiện đường rạch da đầu tiên để bóc một khối u trung thất phức tạp, người bác sĩ đã hình dung toàn bộ cuộc mổ trong đầu: đường tiếp cận, các mốc giải phẫu quan trọng, những mạch máu lớn cần kiểm soát, và kết quả cuối cùng là khối u được lấy ra an toàn. Sự hình dung này chính là kim chỉ nam giúp cuộc mổ đi đúng hướng, giảm thiểu sai sót và lãng phí thời gian.

Thói quen 3: Ưu tiên điều quan trọng (Put First Things First)

Công việc của phẫu thuật viên luôn đầy ắp những yêu cầu khẩn cấp. Covey đề xuất một ma trận quản lý thời gian dựa trên hai yếu tố: khẩn cấp và quan trọng.

• Góc 1 (Khẩn cấp và Quan trọng): Xử lý một ca vỡ phình động mạch chủ bụng, một bệnh nhân tắc mạch chi cấp tính. Đây là những tình huống khủng hoảng, bắt buộc phải giải quyết ngay.
• Góc 2 (Không khẩn cấp nhưng Quan trọng): Đây là góc của sự phát triển. Các hoạt động như đọc nghiên cứu mới về can thiệp nội mạch, dành thời gian hướng dẫn cho bác sĩ nội trú, lên kế hoạch phẫu thuật cho tuần tới, và chăm sóc sức khỏe bản thân. Dành thời gian cho góc này giúp giảm thiểu các khủng hoảng ở góc 1.

Nhiều người dễ bị cuốn vào sự bận rộn của các việc khẩn cấp (kể cả những việc không quan trọng) mà bỏ qua những hoạt động giúp tăng trưởng bền vững ở góc 2. Sự hiệu quả lâu dài đến từ việc chủ động đầu tư thời gian vào những điều thực sự quan trọng.

Thói quen 4: Tư duy cùng thắng (Think Win-Win)

Một ca phẫu thuật thành công không phải là chiến thắng của riêng phẫu thuật viên. Đó là kết quả cùng thắng của cả ekip: bác sĩ gây mê đảm bảo bệnh nhân ổn định, điều dưỡng dụng cụ đưa đúng dụng cụ vào đúng thời điểm, và người bệnh nhận được kết quả điều trị tốt nhất. Tư duy "thắng-thua" trong phòng mổ, nơi một người thể hiện quyền uy bằng cách lấn át người khác, sẽ tạo ra một môi trường làm việc căng thẳng và làm tăng nguy cơ sai sót. Tinh thần cùng thắng xây dựng sự tin tưởng và hợp tác, giúp giải quyết các vấn đề chung một cách hiệu quả nhất.

Thói quen 5: Lắng nghe để thấu hiểu, rồi được thấu hiểu (Seek First to Understand, Then to Be Understood)

Đây là nguyên tắc vàng trong giao tiếp với bệnh nhân. Trước khi giải thích về kế hoạch phẫu thuật cắt thùy phổi do ung thư, việc cần làm là lắng nghe một cách thấu cảm (empathic listening). Bệnh nhân đang lo lắng điều gì? Gia đình họ có những băn khoăn gì? Khi cảm thấy được lắng nghe và thấu hiểu, họ sẽ tin tưởng hơn vào quá trình điều trị. Việc vội vã trình bày kế hoạch của mình mà bỏ qua bước lắng nghe sẽ tạo ra một rào cản vô hình, làm giảm sự hợp tác của người bệnh.

Thói quen 6: Hợp tác cộng hưởng (Synergize)

Synergy là khi tổng thể lớn hơn tổng của các bộ phận. Điều này được thể hiện rõ nhất trong các buổi hội chẩn đa chuyên khoa (multidisciplinary team meeting). Một ca u phổi phức tạp sẽ được nhìn nhận dưới nhiều góc độ: phẫu thuật viên, bác sĩ ung bướu, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, và bác sĩ giải phẫu bệnh. Mỗi người mang đến một mảnh ghép chuyên môn. Kế hoạch điều trị cuối cùng được tạo ra từ sự kết hợp kiến thức này sẽ toàn diện và tối ưu hơn rất nhiều so với quyết định của bất kỳ cá nhân nào. Đó chính là sức mạnh của sự hợp tác sáng tạo.

Thói quen 7: Rèn giũa bản thân (Sharpen the Saw)

Một người thợ cưa không thể cưa cây hiệu quả với một lưỡi cưa cùn. Tương tự, một phẫu thuật viên không thể duy trì hiệu suất đỉnh cao nếu bỏ qua việc "mài sắc" bản thân ở cả bốn khía cạnh:

• Thể chất: Giấc ngủ đủ, dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thể chất là điều kiện tiên quyết để có đủ sự tỉnh táo và sức bền cho những ca mổ kéo dài.
• Trí tuệ: Liên tục cập nhật kiến thức y khoa, học hỏi các kỹ thuật phẫu thuật mới. Ngừng học hỏi đồng nghĩa với việc trở nên lạc hậu.
• Tinh thần: Tìm thấy ý nghĩa trong công việc, dành thời gian suy ngẫm để giữ vững các giá trị cốt lõi của nghề y.
• Xã hội & Cảm xúc: Xây dựng những mối quan hệ lành mạnh với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Đây là nguồn hỗ trợ tinh thần quan trọng giúp đối phó với áp lực công việc.

Bỏ qua việc làm mới bản thân chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến kiệt sức (burnout), một vấn đề rất phổ biến trong ngành y.

Kết luận

Những thói quen mà Stephen R. Covey mô tả không phải là những kỹ năng rời rạc, mà là một hệ thống nguyên tắc liên kết chặt chẽ với nhau, giúp xây dựng một nền tảng vững chắc từ nội lực bên trong. Đối với một phẫu thuật viên lồng ngực mạch máu, việc áp dụng các thói quen này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công việc, giảm thiểu sai sót, mà còn góp phần xây dựng một sự nghiệp bền vững và một cuộc sống cân bằng, ý nghĩa hơn.