Phân tích sách 'In Search of Excellence' qua lăng kính của bác sĩ phẫu thuật Lồng ngực - Mạch máu, áp dụng 8 nguyên tắc kinh doanh vào y khoa và phòng
Giới thiệu
Năm 1889, tại bệnh viện Johns Hopkins, bác sĩ phẫu thuật William Halsted đã phải đối mặt với một vấn đề không liên quan trực tiếp đến kỹ thuật mổ: nữ y tá trưởng của ông, Caroline Hampton, bị viêm da tay nặng do hóa chất khử trùng. Thay vì tìm một y tá khác, ông đã yêu cầu công ty lốp xe Goodyear Rubber chế tạo một đôi găng tay cao su mỏng để bảo vệ cô. Ban đầu chỉ nhằm mục đích bảo vệ, việc sử dụng găng tay nhanh chóng cho thấy một lợi ích bất ngờ: nó làm giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm trùng sau mổ. Hành động nhỏ, xuất phát từ sự quan tâm đến một cá nhân, đã khởi đầu cho một cuộc cách mạng về vô khuẩn trong phẫu thuật. Câu chuyện này minh chứng cho một chân lý mà quyển sách "In Search of Excellence" của Tom Peters và Robert Waterman theo đuổi: sự hoàn hảo không đến từ những chiến lược vĩ mô xa vời, mà từ việc liên tục cải tiến những nguyên tắc nền tảng, thực tế và hướng về con người.
Cuốn sách này, thông qua việc nghiên cứu các công ty thành công nhất nước Mỹ, đã đúc kết ra tám nguyên tắc cốt lõi. Dù được viết trong bối cảnh kinh doanh, những nguyên tắc này lại soi chiếu một cách đáng kinh ngạc vào môi trường áp lực cao và đầy tính chính xác của y khoa, đặc biệt là trong ngành phẫu thuật lồng ngực và mạch máu.
Tám nguyên tắc đó bao gồm:
- Thiên hướng hành động (A Bias for Action)
- Gần gũi với khách hàng (Close to the Customer)
- Tự chủ và tinh thần khởi nghiệp (Autonomy and Entrepreneurship)
- Năng suất thông qua con người (Productivity Through People)
- Thực hành, dẫn dắt bằng giá trị (Hands-On, Value-Driven)
- Bám sát chuyên môn cốt lõi (Stick to the Knitting)
- Cấu trúc đơn giản, nhân sự tinh gọn (Simple Form, Lean Staff)
- Đặc tính đồng thời Lỏng-Chặt (Simultaneous Loose-Tight Properties)
Không có khả năng vận hành hiệu quả là một vấn đề phổ biến
Các tác giả khởi đầu hành trình nghiên cứu của mình từ một thực trạng: nhiều lý thuyết quản trị dù nghe rất hợp lý nhưng lại thiếu tính thực chứng. Tương tự trong y khoa, có vô số phác đồ và lý thuyết, nhưng việc áp dụng chúng một cách máy móc mà không có sự linh hoạt và điều chỉnh thường dẫn đến thất bại. Các công ty được chọn để nghiên cứu đều có những đặc điểm chung: tăng trưởng bền vững, tài chính vững mạnh, có lịch sử đổi mới và khả năng thích ứng nhanh. Đây cũng chính là hình mẫu mà bất kỳ khoa phòng phẫu thuật nào cũng hướng tới: không chỉ xuất sắc về chuyên môn kỹ thuật mà còn phải linh hoạt trước những ca bệnh phức tạp, đổi mới trong phương pháp điều trị và duy trì sự ổn định của cả đội ngũ.
Thiên hướng hành động
Nguyên tắc "A Bias for Action" (Thiên hướng hành động) có lẽ là điều quen thuộc nhất với một phẫu thuật viên. Khi một bệnh nhân nhập viện vì vỡ khối phình động mạch chủ bụng, không có thời gian cho những cuộc họp kéo dài. Ekip phẫu thuật phải được tập hợp ngay lập tức, các quyết định phải được đưa ra nhanh chóng và chính xác. Sự chần chừ đồng nghĩa với việc đánh mất sinh mạng người bệnh. Đây là "thiên hướng hành động" ở mức độ cao nhất.
Tuy nhiên, tư duy này không chỉ áp dụng cho những tình huống khẩn cấp. Nó còn là việc chống lại sự trì trệ trong hệ thống. Chẳng hạn, khi một kỹ thuật can thiệp nội mạch mới cho thấy hiệu quả vượt trội, việc nhanh chóng học hỏi, thử nghiệm và áp dụng nó vào thực tế thay vì chờ đợi trong nhiều năm là một biểu hiện của "thiên hướng hành động". Các nhóm nhỏ, linh hoạt được đề cập trong sách chính là hình ảnh của một ekip phẫu thuật: phẫu thuật viên chính, phụ mổ, bác sĩ gây mê, và y tá dụng cụ. Mỗi người có một vai trò rõ ràng, giao tiếp trực tiếp và phối hợp nhịp nhàng để hoàn thành công việc, thay vì phải thông qua nhiều tầng lớp quản lý quan liêu.
Gần gũi với khách hàng
Trong y khoa, "khách hàng" chính là bệnh nhân. Nguyên tắc "Close to the Customer" nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắng nghe và thấu hiểu. Một cuộc phẫu thuật thành công không chỉ được đo bằng kết quả trên phim cắt lớp vi tính hay chụp động mạch xóa nền sau mổ. Nó còn được đo bằng chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau đó. Liệu bệnh nhân có thể đi lại bình thường sau ca bắc cầu động mạch chi dưới không? Liệu họ có giảm bớt lo âu sau khi khối u phổi được cắt bỏ thành công không?
Việc dành thời gian giải thích cặn kẽ cho bệnh nhân và gia đình về cuộc mổ, lắng nghe những lo lắng của họ, và điều chỉnh kế hoạch chăm sóc hậu phẫu dựa trên phản hồi của họ chính là đang "gần gũi với khách hàng". Đôi khi, một cải tiến nhỏ trong quy trình chăm sóc vết mổ, xuất phát từ lời phàn nàn của bệnh nhân, lại có thể làm giảm đáng kể tỷ lệ nhiễm trùng và tăng sự hài lòng chung.
Nhiều công ty sáng tạo nhất đã có được những ý tưởng sản phẩm tốt nhất từ khách hàng. Điều đó đến từ việc lắng nghe, một cách chăm chú và thường xuyên. - Thomas J. Peters
Tự chủ và tinh thần khởi nghiệp
Môi trường bệnh viện thường có cấu trúc thứ bậc nghiêm ngặt, nhưng nguyên tắc "Autonomy and Entrepreneurship" vẫn có thể được áp dụng. Điều này thể hiện qua việc trao quyền cho các bác sĩ trẻ, khuyến khích họ đề xuất các phương pháp mới hoặc tham gia vào các dự án nghiên cứu. Một phẫu thuật viên nội trú, khi được trao cơ hội tự mình thực hiện một phần của ca mổ dưới sự giám sát, sẽ học hỏi nhanh hơn và cảm thấy có trách nhiệm hơn. Sự "cạnh tranh nội bộ" lành mạnh có thể là giữa các ekip trong việc cải thiện thời gian mổ, giảm thiểu biến chứng, hoặc công bố các bài báo khoa học. Chính sự tự chủ trong phòng mổ cho phép phẫu thuật viên ứng biến khi đối mặt với một cấu trúc giải phẫu bất thường, thay vì chỉ răm rắp làm theo sách vở.
Năng suất thông qua con người
"Productivity Through People" khẳng định rằng con người là tài sản quý giá nhất. Một ekip phẫu thuật hoạt động trơn tru không chỉ dựa vào tài năng của phẫu thuật viên chính. Nó phụ thuộc vào sự tập trung của bác sĩ gây mê, sự nhanh nhẹn của y tá dụng cụ, và sự cẩn trọng của đội ngũ chăm sóc hậu phẫu. Cuốn sách chỉ ra hai "thảm họa" quản lý: "thảm họa môi miệng" (nói mà không làm) và "thảm họa mánh lới" (dùng các giải thưởng vô nghĩa). Trong y khoa, điều này có nghĩa là sự tôn trọng thực sự phải được thể hiện qua hành động: đảm bảo điều kiện làm việc an toàn, cung cấp đủ trang thiết bị, tạo cơ hội đào tạo liên tục, và lắng nghe ý kiến của mọi thành viên trong nhóm, bất kể cấp bậc. Một phẫu thuật viên trưởng biết tên và công nhận sự đóng góp của từng y tá trong phòng mổ sẽ xây dựng được một đội ngũ gắn kết và hiệu quả hơn nhiều.
Thực hành, dẫn dắt bằng giá trị
Nguyên tắc "Hands-On, Value-Driven" nhấn mạnh rằng các tổ chức xuất sắc được dẫn dắt bởi những giá trị cốt lõi, không chỉ bởi các chỉ số tài chính. Giá trị cốt lõi của ngành y là "lấy bệnh nhân làm trung tâm". Mọi quyết định, từ việc lựa chọn loại stent graft tốt nhất cho bệnh nhân phình động mạch chủ bụng đến việc dành thêm năm phút để trấn an một người nhà đang lo lắng, đều phải xoay quanh giá trị này. Các nhà lãnh đạo trong bệnh viện (trưởng khoa, giám đốc) cần phải "thực hành" – tức là họ vẫn phải tham gia vào công tác chuyên môn, đi thăm bệnh nhân, hội chẩn các ca khó. Điều này giúp họ không bị xa rời thực tế và các quyết định quản lý của họ sẽ bám sát hơn với nhu cầu thực tiễn của công việc và của bệnh nhân.
Bám sát chuyên môn cốt lõi
"Stick to the Knitting" là một lời khuyên vô cùng xác đáng trong y khoa. Y học hiện đại ngày càng chuyên sâu. Một phẫu thuật viên lồng ngực - mạch máu không thể thực hiện tốt phẫu thuật thần kinh sọ não. Sự xuất sắc đến từ việc tập trung làm chủ sâu sắc một lĩnh vực. Một khoa phẫu thuật mạch máu nên tập trung vào việc trở thành trung tâm hàng đầu về can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật động mạch chủ, thay vì dàn trải nguồn lực sang nhiều lĩnh vực khác mà mình không có thế mạnh. Việc mở rộng nên diễn ra một cách cẩn trọng, dựa trên nền tảng chuyên môn vững chắc đã có, ví dụ như từ phẫu thuật mở chuyển sang phát triển các kỹ thuật can thiệp ít xâm lấn hơn trong cùng một lĩnh vực.
Cấu trúc đơn giản, nhân sự tinh gọn & Đặc tính đồng thời Lỏng-Chặt
Các tổ chức thành công thường có cấu trúc đơn giản và tránh bộ máy hành chính cồng kềnh. Trong phòng mổ, mệnh lệnh rất rõ ràng và hệ thống báo cáo phẳng, giúp giảm thiểu sai sót do giao tiếp. Nguyên tắc "Simultaneous Loose-Tight Properties" (Đặc tính Lỏng-Chặt đồng thời) mô tả hoàn hảo môi trường phẫu thuật.
- Chặt (Tight): các quy trình cốt lõi như quy trình kiểm tra an toàn phẫu thuật của WHO, các bước rửa tay ngoại khoa, nguyên tắc vô khuẩn là tuyệt đối không thể thay đổi. Đây là những "giá trị cốt lõi" được kiểm soát chặt chẽ.
- Lỏng (Loose): trong khuôn khổ an toàn đó, phẫu thuật viên có quyền tự do lựa chọn đường mổ, kỹ thuật khâu nối mạch máu, hay cách xử lý một tình huống phát sinh không lường trước. Sự linh hoạt này cho phép sự sáng tạo và tối ưu hóa cho từng bệnh nhân cụ thể.
Vai trò của phẫu thuật viên trong kỷ nguyên AI
Đọc "In Search of Excellence" trong bối cảnh hiện tại không thể không nhắc đến Trí tuệ Nhân tạo (AI). AI đang dần trở thành một công cụ đắc lực, từ việc phân tích hình ảnh CT scan để phát hiện u phổi giai đoạn sớm đến việc mô phỏng dòng chảy trong mạch máu để lập kế hoạch phẫu thuật. Tuy nhiên, AI sẽ không thay thế được các nguyên tắc trong sách. Nó chỉ làm nổi bật tầm quan trọng của chúng.
- AI có thể cung cấp dữ liệu, nhưng "thiên hướng hành động" và quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người.
- AI không thể thay thế sự đồng cảm và thấu hiểu khi "gần gũi với bệnh nhân".
- Con người phải là người dẫn dắt bằng "giá trị", đảm bảo AI được sử dụng một cách có đạo đức.
Kết luận
"In Search of Excellence" không đưa ra một công thức kỳ diệu nào. Nó chỉ ra rằng sự hoàn hảo là một cuộc hành trình không ngừng nghỉ, được xây dựng trên những nguyên tắc cơ bản và tập trung vào con người. Đối với một phẫu thuật viên, mỗi ca mổ, mỗi bệnh nhân, mỗi ngày làm việc đều là một cơ hội để thực hành những nguyên tắc này. Từ việc lắng nghe bệnh nhân một cách chân thành đến việc trao quyền cho đồng nghiệp, từ hành động quyết đoán trong lúc nguy cấp đến việc kiên trì theo đuổi giá trị cốt lõi, tất cả đều góp phần tạo nên sự xuất sắc không chỉ cho cá nhân mà cho cả một tập thể, một hệ thống y tế.
Bình luận