Trong thế giới phẫu thuật, sự chính xác và nỗ lực không ngừng thường được xem là thước đo duy nhất của thành công. Tuy nhiên, quyển sách ...
Trong thế giới phẫu thuật, sự chính xác và nỗ lực không ngừng thường được xem là thước đo duy nhất của thành công. Tuy nhiên, quyển sách "The Unfair Advantage" của Ash Ali và Hasan Kubba đã mang đến một góc nhìn đa chiều, buộc chúng ta phải suy ngẫm lại về những yếu tố vô hình định hình nên sự nghiệp của mỗi phẫu thuật viên. Đây không phải là một sự phủ nhận nỗ lực, mà là một sự thừa nhận thực tế rằng con đường của mỗi người được lát bằng những viên gạch rất khác nhau.
Thành công đến từ những lợi thế phù hợp
Truyền thông thường tô vẽ hình ảnh một phẫu thuật viên thành công là người có đôi tay vàng và sự cống hiến quên mình. Điều này đúng, nhưng chưa đủ. Thành công của một ca phẫu thuật phức tạp không chỉ nằm ở kỹ năng của phẫu thuật viên chính. Nó còn phụ thuộc vào nền tảng của cả ê-kíp, công nghệ sẵn có tại bệnh viện, và cả những yếu tố tưởng chừng không liên quan như thời gian và bối cảnh của bệnh nhân.
Một phẫu thuật viên được đào tạo tại một trung tâm y tế hàng đầu với trang thiết bị hiện đại sẽ có một "lợi thế không công bằng" so với một đồng nghiệp ở một bệnh viện tuyến tỉnh với nguồn lực hạn chế. Họ có cơ hội tiếp xúc với các ca bệnh phức tạp, học hỏi từ những chuyên gia đầu ngành, và sử dụng những công nghệ tiên tiến nhất. Lợi thế này không phải do họ nỗ lực hơn mà có được, mà là thứ họ khám phá và nuôi dưỡng từ chính môi trường của mình. Tương tự, một ca phẫu thuật u phổi có tiên lượng tốt hơn không chỉ vì kỹ thuật cắt bỏ hoàn hảo, mà còn vì bệnh nhân đến sớm, có thể trạng tốt và được chẩn đoán bằng hệ thống cắt lớp vi tính độ phân giải cao. Đó là những lợi thế cộng hưởng.
Thành công của một doanh nghiệp không chỉ được quyết định bởi những ý tưởng bạn có mà còn bởi những nghiên cứu bạn đã thực hiện.
Tất cả chúng ta đều sở hữu những đặc quyền nếu biết tận dụng
Mỗi phẫu thuật viên đều có những lợi thế riêng, dù rõ ràng hay tiềm ẩn.
- Lợi thế hữu hình: Một người xuất thân từ gia đình có truyền thống y khoa, có cha mẹ là bác sĩ, sẽ được định hướng và có mạng lưới quan hệ từ rất sớm. Đây là một lợi thế không thể phủ nhận.
- Lợi thế vô hình: Một số người lại sở hữu những tố chất bẩm sinh quý giá cho nghề phẫu thuật: sự bình tĩnh phi thường dưới áp lực, khả năng nhận thức không gian ba chiều xuất sắc để hình dung cấu trúc giải phẫu khi thực hiện can thiệp nội mạch, hay một đôi tay khéo léo bẩm sinh giúp tạo ra những miệng nối mạch máu hoàn hảo.
Một phẫu thuật viên trẻ có thể cảm thấy tự ti vì kỹ năng khâu nối chưa thực sự điêu luyện như các bậc thầy. Tuy nhiên, một người thầy kinh nghiệm có thể nhận ra ở anh ta một lợi thế khác: sức bền đáng kinh ngạc và khả năng tập trung cao độ trong nhiều giờ liền. Đó chính là tố chất lý tưởng cho những ca đại phẫu kéo dài như phẫu thuật động mạch chủ. Chìa khóa không phải là sở hữu mọi lợi thế, mà là nhận ra và sử dụng đúng thế mạnh của mình.
Tiền bạc rất quan trọng cho một công ty khởi nghiệp vì nó cung cấp một mạng lưới an toàn nếu mọi việc không suôn sẻ.
Trong y khoa, "tiền bạc" có thể được diễn giải là nguồn lực, sự hỗ trợ từ bệnh viện, và sự ổn định tài chính cá nhân. Nó tạo ra một "vùng an toàn" cho phép phẫu thuật viên dám thử thách những kỹ thuật mới, đầu tư thời gian vào nghiên cứu mà không phải quá lo lắng về áp lực kinh tế.
Trí thông minh trong phòng mổ không chỉ là kiến thức sách vở
Kiến thức y khoa uyên bác là điều kiện cần, nhưng chưa bao giờ là đủ. Câu chuyện về Nikola Tesla, một thiên tài kỹ thuật nhưng lại qua đời trong nghèo khó, là một lời nhắc nhở sâu sắc. Trong phẫu thuật, một người có thể thuộc lòng mọi trang sách giải phẫu, nhưng lại lúng túng khi đối mặt với một tình huống bất ngờ trên bàn mổ. Đó là lúc "street smart" – hay có thể gọi là "trí thông minh phòng mổ" – lên tiếng.
Trí thông minh này thể hiện qua khả năng:
- Xác định đúng vấn đề: Một bệnh nhân bị tắc mạch chi dưới, vấn đề không chỉ là làm sao để tái thông mạch máu. Vấn đề thực sự là: phương pháp nào (phẫu thuật bắc cầu hay can thiệp nội mạch) sẽ mang lại kết quả tốt nhất và bền vững nhất cho συγκεκριμένα bệnh nhân này, dựa trên tuổi tác, bệnh đi kèm và điều kiện sống của họ?
- Thấu cảm và giao tiếp: Đặt mình vào vị trí của bệnh nhân và gia đình để giải thích một ca phẫu thuật cắt u phổi phức tạp, trình bày các nguy cơ một cách rõ ràng nhưng không gây hoảng loạn. Đây là một kỹ năng mà không sách vở nào dạy hết được.
- Lãnh đạo ê-kíp: Giữ cho cả ê-kíp bình tĩnh và phối hợp nhịp nhàng khi một biến chứng xảy ra, ví dụ như chảy máu ồ ạt trong lúc phẫu tích.
Một phẫu thuật viên giỏi không chỉ là một kỹ thuật viên xuất sắc, họ còn là người giải quyết vấn đề một cách toàn diện.
Địa điểm và thời điểm là yếu tố then chốt
Hai yếu tố này có tác động cực lớn đến sự phát triển của một phẫu thuật viên.
- Địa điểm: Làm việc tại một trung tâm mạch máu lớn ở thành phố cho phép tiếp cận với một lượng lớn các ca bệnh phình động mạch chủ bụng phức tạp và các công nghệ can thiệp nội mạch tiên tiến. Ngược lại, một bác sĩ ở vùng sâu vùng xa có thể trở thành chuyên gia hàng đầu về xử trí các vết thương mạch máu do tai nạn. Mỗi "thung lũng Silicon" y khoa đều tạo ra những chuyên gia riêng. Địa điểm định hình cơ hội và chuyên môn.
- Thời điểm: Lịch sử y học chứng kiến nhiều cuộc cách mạng. Những phẫu thuật viên nắm bắt sớm xu hướng phẫu thuật xâm lấn tối thiểu hay can thiệp nội mạch vào "đúng thời điểm" đã trở thành những người tiên phong. Những người do dự hoặc bảo thủ có nguy cơ bị tụt lại phía sau. Dropbox thành công trong khi một ý tưởng tương tự trước đó thất bại vì tốc độ internet quá chậm. Tương tự, kỹ thuật đặt stent graft điều trị phình động mạch chủ bụng chỉ thực sự bùng nổ khi vật liệu và hệ thống đưa dụng cụ đủ tinh vi. Nắm bắt đúng thời điểm là tận dụng làn sóng công nghệ và tri thức.
Học hỏi không chỉ để lấy bằng cấp mà còn để nâng cao năng lực và các mối quan hệ sống còn
Tấm bằng từ một trường y danh tiếng chắc chắn là một lợi thế lớn, nó mở ra nhiều cánh cửa và tạo ấn tượng ban đầu tốt. Tuy nhiên, trong một lĩnh vực thay đổi liên tục như phẫu thuật lồng ngực - mạch máu, việc học không bao giờ dừng lại sau khi tốt nghiệp.
Kiến thức và năng lực ngày nay có thể được bồi đắp từ nhiều nguồn:
- Tham dự các hội thảo quốc tế.
- Tham gia các khóa đào tạo kỹ năng chuyên sâu (workshop).
- Đọc các tạp chí y khoa hàng đầu.
- Học hỏi kỹ thuật mới từ chính các đồng nghiệp.
Quan trọng hơn, những sự kiện này còn là nơi để xây dựng mạng lưới quan hệ. Một cuộc trao đổi ngắn với một chuyên gia tại hội nghị có thể mang lại một giải pháp cho một ca bệnh khó. Một mối quan hệ tốt với đồng nghiệp ở chuyên khoa khác (như chẩn đoán hình ảnh) là yếu tố sống còn để có được những tấm phim chụp động mạch xóa nền chất lượng cao trước khi can thiệp. Những mối quan hệ này là một dạng "lợi thế không công bằng" được xây dựng dựa trên sự cởi mở và ham học hỏi.
Cởi mở giúp bạn học hỏi từ thành công và sai lầm của người khác.
Lợi thế không công bằng có thể củng cố định kiến và tạo ra sự phân cấp
Môi trường y khoa, dù cao quý, vẫn không tránh khỏi những định kiến ngầm. Một bệnh nhân có thể tin tưởng một giáo sư lớn tuổi hơn một bác sĩ trẻ tài năng. Một ca phẫu thuật có thể được chuyển đến một bệnh viện danh tiếng chỉ vì "thương hiệu", bất kể năng lực thực tế của các phẫu thuật viên ở nơi khác. Đây là hiệu ứng "đôi giày nâu" được đề cập trong sách: uy tín và danh tiếng đôi khi đi trước năng lực.
Để vượt qua rào cản này, kết nối là một công cụ cực kỳ mạnh mẽ. Câu chuyện của Evan Spiegel (Snapchat) được giới thiệu với những nhân vật chủ chốt nhờ mạng lưới của gia đình. Trong y khoa cũng vậy, một lời giới thiệu từ một người thầy đáng kính có thể mang lại một cơ hội nghiên cứu hoặc một vị trí làm việc mà nếu chỉ dựa vào nỗ lực cá nhân sẽ rất khó đạt được. Điều quan trọng là phải xây dựng những mối quan hệ chân thành, dựa trên sự tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau, chứ không phải là sự lợi dụng.
Việc xem xét các thái cực là hữu ích để hiểu được những suy nghĩ và niềm tin sâu xa của chúng ta về nguồn gốc của thành công tài chính.
Kết luận
Quyển sách này không phải là một lời bào chữa cho sự bất bình đẳng, mà là một lời kêu gọi hãy thực tế và chiến lược hơn. Mỗi người trong chúng ta, dù ở bất kỳ vị trí nào, đều có một tập hợp lợi thế riêng. Có thể đó là khả năng giao tiếp xuất sắc, một mạng lưới đồng nghiệp đáng tin cậy, hoặc đơn giản là đang làm việc tại một địa điểm có nhu cầu cao về chuyên môn của mình.
Hãy nhìn vào ê-kíp phẫu thuật: một phẫu thuật viên có thể là thiên tài về chiến lược mổ xẻ, nhưng lại cần một bác sĩ gây mê bậc thầy để giữ an toàn cho bệnh nhân, và một người phụ mổ nhanh nhạy để ca mổ diễn ra suôn sẻ. Bằng cách hợp tác và kết hợp những "lợi thế không công bằng" của nhau, chúng ta mới có thể đạt được kết quả tốt nhất cho người bệnh. Sự cống hiến là không đủ; chúng ta cần phải nhận ra, nuôi dưỡng và tận dụng mọi nguồn lực mình có.
Luôn ghi nhớ cách người khác thành công và vị thế họ có trước khi bắt đầu. Đừng cảm thấy mất quyền lực bởi thành công của người khác, vì luôn có nhiều điều hơn những gì mắt thấy.
Bình luận