Khám phá triết lý 'Who Not How': tập trung vào việc tìm đúng người để thực hiện thay vì tự mình giải quyết 'làm thế nào'. Áp dụng để tăng tốc thành cô
Giới thiệu
Năm 1889, hai anh em William và Charles Mayo, cùng với cha mình là William Worrall Mayo, đã đặt nền móng cho một mô hình y tế sẽ thay đổi thế giới: Mayo Clinic. Khác với hình ảnh người bác sĩ đơn độc, toàn năng của thời đại, họ đã xây dựng một hệ thống dựa trên sự hợp tác đa chuyên khoa. Thay vì mỗi người tự hỏi "Làm thế nào để tôi chữa trị cho bệnh nhân này?", họ đã đặt một câu hỏi mang tính cách mạng hơn: "Ai là người giỏi nhất trong chúng ta để giải quyết từng khía cạnh của ca bệnh này?". Chính sự chuyển dịch từ "Cách" sang "Ai" đã tạo nên một đế chế y khoa. Triết lý này cũng là cốt lõi của cuốn sách "Who Not How" (Người Thực Hiện, Không Phải Cách Thực Hiện) của Dan Sullivan và Benjamin Hardy, một ý tưởng tưởng chừng đơn giản nhưng lại có sức mạnh thay đổi sâu sắc cách chúng ta tiếp cận mọi vấn đề, đặc biệt trong một lĩnh vực đòi hỏi sự phối hợp đỉnh cao như phẫu thuật lồng ngực và mạch máu.
Ngừng gánh vác và bắt đầu chia sẻ
Sự xuất sắc của cá nhân là điều kiện cần nhưng không bao giờ đủ trong phòng mổ. Một phẫu thuật viên có thể sở hữu đôi tay vàng, nhưng một ca phẫu thuật bắc cầu động mạch chủ - đùi phức tạp không thể thành công nếu thiếu đi một đội ngũ ăn ý. Cuốn sách nhấn mạnh rằng một nhà lãnh đạo giỏi biết cách san sẻ trách nhiệm, và điều này đòi hỏi sức mạnh nội tâm, sự tin tưởng, và cả sự khiêm tốn để thừa nhận rằng người khác có những năng lực mà mình không có. Việc cố gắng kiểm soát mọi khía cạnh, từ việc chuẩn bị dụng cụ đến theo dõi huyết động, sẽ làm phân tán năng lượng và sự tập trung của phẫu thuật viên chính khỏi nhiệm vụ quan trọng nhất: thực hiện các thao tác phẫu thuật tinh vi.
Thay vì ôm đồm tất cả, một phẫu thuật viên khôn ngoan sẽ tập trung vào những đam mê sâu sắc nhất và nơi họ có thể tạo ra tác động lớn nhất. Đó là khoảnh khắc quyết định vị trí kẹp động mạch chủ, là lúc thực hiện miệng nối mạch máu một cách hoàn hảo, hay khi bóc tách khối u trung thất ra khỏi các cấu trúc giải phẫu quan trọng. Bằng cách tin tưởng và trao quyền cho các "Who" xung quanh – bác sĩ phụ mổ, chuyên gia gây mê, điều dưỡng dụng cụ – năng lượng và sự sáng tạo của phẫu thuật viên sẽ được giải phóng, chảy một cách tự nhiên và hiệu quả. Như cuốn sách đã nói:
"Niềm vui chiến thắng sẽ lớn hơn khi bạn có thể chia sẻ nó với những người khác."
Luôn có "Người thực hiện" của bạn
Câu chuyện về Richie Norton, một thiếu niên 16 tuổi, là một minh họa sống động. Ban đầu, cậu đặt câu hỏi: "Làm thế nào để kiếm tiền?" và câu trả lời dẫn cậu đến công việc tốn thời gian ở cửa hàng tạp hóa, gần như chiếm hết cả mùa hè. Tuy nhiên, khi tìm đến cha mình, một "Who", cậu nhận được lời khuyên mua và bán lại dưa hấu. Kết quả là cậu kiếm được nhiều tiền hơn trong vài ngày so với cả năm làm công. Câu chuyện cho thấy việc đặt câu hỏi "Làm thế nào?" thường dẫn đến một con đường tuyến tính và chậm chạp. Ngược lại, câu hỏi "Ai có thể giúp mình?" lại mở ra những giải pháp linh hoạt, tức thời và có tính đột phá.
Trong phẫu thuật, điều này vô cùng đúng. Một bác sĩ nội trú có thể mất hàng năm trời tự hỏi "Làm thế nào để thành thạo kỹ thuật phẫu thuật nội soi lồng ngực cắt thùy phổi (VATS Lobectomy)?". Nhưng nếu anh ta thay đổi câu hỏi thành "Ai là người có thể dạy mình kỹ thuật này một cách hiệu quả nhất?", con đường sẽ được rút ngắn đáng kể. "Who" ở đây có thể là một phẫu thuật viên đàn anh, một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực, hoặc thậm chí là một hệ thống đào tạo mô phỏng tiên tiến. Việc tìm đúng "Who" không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn mang lại tự do về thời gian (freedom of time) – cho phép phẫu thuật viên tập trung vào các hoạt động có giá trị cao hơn như nghiên cứu hay phát triển các kỹ thuật mới. Quan trọng hơn, không phải "Who" nào cũng đi kèm với chi phí tài chính; đôi khi đó là một người đồng nghiệp, một người thầy, hay một người bạn sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm.
"Hãy cải thiện, trân trọng bản thân, và đảm bảo bạn được kết nối với những người quan trọng nhất."
Sự nguy hiểm của trì hoãn
Sự trì hoãn thường bắt nguồn từ việc chúng ta bị choáng ngợp bởi câu hỏi "Làm thế nào?". Một ca phình cung động mạch chủ cần can thiệp hybrid (vừa mổ mở bắc cầu các nhánh lên não, vừa đặt stent graft) là một thách thức khổng lồ. Nếu một phẫu thuật viên cứ mãi luẩn quẩn với câu hỏi "Làm thế nào để thực hiện ca này một mình?", sự trì hoãn là điều khó tránh khỏi. Sự phức tạp của vấn đề gây ra cảm giác lo lắng, thiếu tập trung và làm xói mòn tham vọng.
Cuốn sách chỉ ra rằng việc chuyển sang câu hỏi "Ai?" sẽ phá vỡ vòng lặp này. "Ai là chuyên gia can thiệp nội mạch giỏi nhất để phối hợp? Ai là bác sĩ gây mê hồi sức tim có kinh nghiệm với các ca phẫu thuật lớn này? Ai có thể tư vấn về loại stent graft phù hợp nhất?". Khi đó, một ngọn núi khổng lồ sẽ được chia nhỏ thành những nhiệm vụ cụ thể có thể quản lý được. Thú vị hơn, sách còn gợi ý rằng sự trì hoãn có thể là một công cụ nếu được áp dụng một cách thông minh. Một phẫu thuật viên có thể chủ động "trì hoãn" một ca mổ chương trình phức tạp để có thêm thời gian hội chẩn đa chuyên khoa, xây dựng một kế hoạch hoàn hảo và tập hợp đội ngũ "Who" tốt nhất. Đó là sự trì hoãn chiến lược, không phải sự trì trệ do sợ hãi. Dữ liệu từ Đại học Calgary cho thấy 80-95% sinh viên đại học có xu hướng trì hoãn, điều này cho thấy gốc rễ của vấn đề nằm sâu trong cách chúng ta được dạy để tư duy.
"Kết quả, không phải nỗ lực, mới là tên của cuộc chơi. Bạn được cuộc đời tưởng thưởng bởi kết quả bạn tạo ra, chứ không phải bởi nỗ lực và thời gian bạn bỏ vào."
Không có tự do cho đến khi bạn thành thạo điều này
Giải phóng thời gian sẽ giải phóng tâm trí. Trong y khoa, điều này liên quan mật thiết đến một khái niệm gọi là mệt mỏi vì quyết định (decision fatigue). Một phẫu thuật viên mỗi ngày phải đưa ra hàng trăm quyết định, từ nhỏ nhặt như chọn cỡ chỉ khâu, đến những quyết định sinh tử trên bàn mổ. Chất lượng của các quyết định này sẽ giảm dần trong ngày. Việc loại bỏ sự mệt mỏi vì quyết định là mục tiêu hàng đầu.
Đây là lúc các "Who" phát huy vai trò tối thượng. Một đội ngũ được trao quyền và tin tưởng sẽ xử lý các quyết định ít quan trọng hơn, để dành năng lượng tinh thần của phẫu thuật viên chính cho những thời điểm then chốt. Hơn nữa, trong kỷ nguyên số, một "Who" không nhất thiết phải là con người. Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một "Who" đắc lực. Một hệ thống AI có thể phân tích hình ảnh cắt lớp vi tính và dựng hình 3D một khối u phổi, chỉ ra các biến thể giải phẫu của mạch máu, giúp phẫu thuật viên lên kế hoạch cắt thùy phổi an toàn và triệt để hơn. AI cũng có thể phân tích dữ liệu bệnh nhân để dự báo nguy cơ biến chứng, hỗ trợ đưa ra quyết định điều trị tối ưu. Bác sĩ phẫu thuật tương lai không chỉ là người điều khiển dao mổ hay robot Da Vinci, mà còn là người điều phối một dàn nhạc gồm cả con người và AI, nơi mỗi "Who" thực hiện chính xác vai trò của mình.
"Thay vì quản lý quy trình, hãy trao cho họ sự tự do, quyền tự chủ và các tiêu chuẩn xuất sắc rõ ràng."
Bạn đạt được điều gì?
Để thu hút và giữ chân những "Who" tài năng, trọng tâm phải luôn là "Điều gì tốt cho họ?" chứ không phải "Điều gì tốt cho mình?". Mối quan hệ trong phòng mổ cần mang tính chuyển đổi (transformational) hơn là giao dịch (transactional). Thay vì chỉ ra lệnh, một phẫu thuật viên trưởng vĩ đại sẽ tạo cơ hội cho các bác sĩ trẻ được thực hiện những thao tác phù hợp với khả năng, ghi nhận đóng góp của đội ngũ gây mê và điều dưỡng, và xây dựng một môi trường mà mọi người đều cảm thấy được tôn trọng và có cơ hội phát triển.
Sách cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mang lại kết quả hữu hình. Niềm tin của một đội ngũ được xây dựng dựa trên những thành công chung, không phải những lời hứa hẹn. Mỗi ca phẫu thuật thành công, mỗi bệnh nhân bình phục tốt, là một viên gạch củng cố cho sự gắn kết và tự tin của cả tập thể. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là phải đồng thuận với tất cả mọi người. Để có được sự tự do trong các mối quan hệ và thời gian, đôi khi chúng ta phải can đảm từ chối hợp tác với những cá nhân không cùng tầm nhìn hoặc không phù hợp với văn hóa làm việc của đội. Quyết định dũng cảm này sẽ củng cố niềm tin của những người còn lại vào sự lãnh đạo của bạn.
"Bất cứ nơi nào bạn thấy ai đó đang làm một công việc xuất sắc, hãy cố gắng đóng góp một cách tích cực."
Ngừng tập trung vào "Làm thế nào"
Việc chỉ tập trung vào "Làm thế nào" sẽ cô lập chúng ta khỏi mục tiêu và cản trở sự tiến bộ. Một phẫu thuật viên chỉ nghĩ về kỹ thuật của riêng mình sẽ bỏ lỡ những góc nhìn quý giá từ các chuyên khoa khác. Khi tham gia vào sự hợp tác, tầm nhìn và mục đích sẽ được mở rộng. Một buổi hội chẩn về bệnh nhân tắc động mạch chi dưới giai đoạn cuối không chỉ xoay quanh "Làm thế nào để bắc cầu mạch máu?". Nó có thể mở ra các câu hỏi khác: "Ai có thể can thiệp nội mạch nong bóng và đặt stent? Ai có thể quản lý tốt nhất các bệnh nền tim mạch để giảm nguy cơ phẫu thuật?".
Sự hợp tác biến một kế hoạch ban đầu trở thành một chiến lược vượt trội và có tác động lớn hơn. Một nhà lãnh đạo phải luôn trong tâm thế học hỏi để có thể nhận ra và tìm kiếm những "Who" phù hợp. Những "Who" này có khả năng khai phá những tiềm năng trong tương lai mà có thể chính chúng ta cũng không nhận ra. Họ mở rộng tầm nhìn và truyền cho chúng ta sự tự tin để theo đuổi những mục tiêu tham vọng hơn.
"Hãy ở cạnh những người nhắc bạn nhiều hơn về tương lai thay vì quá khứ của bạn."
Kết luận
Trong cuộc sống và đặc biệt là trong y khoa, không ai có thể thành công một mình. Thành công luôn đi kèm với trách nhiệm và khả năng hợp tác. Thay vì cạnh tranh, ưu tiên hàng đầu nên là tìm kiếm những người có thể đóng góp tích cực vào sự phát triển chung. Khi đã tìm thấy những "Who" phù hợp, hãy cởi mở với ý tưởng của họ, bởi không ai biết tất cả mọi thứ. Những "Who" của một phẫu thuật viên không chỉ giới hạn trong phòng mổ. Họ là các nhà nghiên cứu, các kỹ sư y sinh, các chuyên gia AI, và cả những bệnh nhân – những người dạy chúng ta những bài học vô giá về sự kiên cường và hy vọng. Việc nắm vững triết lý "Người Thực Hiện, Không Phải Cách Thực Hiện" là chìa khóa để không chỉ trở thành một phẫu thuật viên giỏi, mà còn là một nhà lãnh đạo xuất sắc trong lĩnh vực y tế đầy thách thức.
Bình luận