Từ góc nhìn bác sĩ phẫu thuật lồng ngực mạch máu, phân tích sách 'What It Takes' của Stephen Schwarzman, áp dụng bài học về tham vọng và quản lý rủi r
Giới thiệu
Năm 1902, Alexis Carrel, một bác sĩ phẫu thuật người Pháp, đã phát triển kỹ thuật khâu nối mạch máu ba mũi (triangulation) mà đến nay vẫn là nền tảng cho gần như mọi ca phẫu thuật mạch máu, từ bắc cầu động mạch vành đến ghép tạng. Trước đó, việc nối hai đầu mạch máu lại với nhau mà không gây tắc nghẽn hay chảy máu gần như là bất khả thi. Thành tựu của Carrel không đến từ một khoảnh khắc thiên tài duy nhất, mà là kết quả của vô số giờ thực hành tỉ mỉ, sự kiên trì đối mặt với thất bại và một khát vọng không ngừng nghỉ để vượt qua giới hạn của y học. Hành trình của ông phản ánh sâu sắc chủ đề cốt lõi trong quyển sách “What It Takes” của Stephen A. Schwarzman: sự xuất sắc không phải là một món quà được ban tặng, mà là một đích đến được chinh phục bằng sự nỗ lực không khoan nhượng. Cuốn sách này, dù viết về thế giới tài chính đỉnh cao, lại chứa đựng những bài học vô giá cho bất kỳ lĩnh vực nào đòi hỏi sự chính xác, khả năng chịu áp lực và cam kết tuyệt đối, đặc biệt là trong phẫu thuật.
Sự hình thành của những người khổng lồ
Stephen Schwarzman không chấp nhận một cuộc sống an phận với mức lương hấp dẫn sau khi tốt nghiệp. Ông luôn khao khát sự vĩ đại và không cho phép ngọn lửa tham vọng của mình lụi tàn. Mỗi cơ hội đều được ông tận hiến hết mình, không lùi bước trước thử thách. Trong phẫu thuật, tinh thần này là điều kiện tiên quyết. Một bác sĩ phẫu thuật không thể hài lòng với việc chỉ hoàn thành một ca mổ; họ phải khao khát thực hiện nó một cách hoàn hảo. Từ việc bóc tách một khối u trung thất dính sát vào các cấu trúc sinh tử đến việc thực hiện một miệng nối mạch máu nhỏ li ti trong phẫu thuật bắc cầu đùi-khoeo, mỗi thao tác đều đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực tối đa. Sự an phận có thể dẫn đến biến chứng, còn khát vọng vươn tới sự hoàn hảo sẽ cứu sống bệnh nhân.
“Khi mọi người hỏi tôi làm thế nào để thành công, câu trả lời cơ bản của tôi luôn giống nhau: Tôi nhìn thấy một cơ hội độc nhất, tôi dốc toàn lực để nắm lấy nó. Và tôi không bao giờ bỏ cuộc.” - Stephen A. Schwarzman
Bắt đầu từ quy mô nhỏ, như một bác sĩ nội trú mới ra trường, không phải là vấn đề. Nhưng việc dậm chân tại chỗ, không trau dồi kỹ năng, không cập nhật kiến thức mới là điều không thể chấp nhận. Ngành y luôn vận động, và sự vĩ đại chỉ đến với những ai không ngừng tiến về phía trước.
Nếu phải chọn, hãy chọn thử thách khó khăn nhất
Schwarzman luôn có xu hướng chọn con đường chông gai hơn. Khi bị Harvard đưa vào danh sách chờ, ông đã phá vỡ quy tắc và gọi thẳng cho Trưởng phòng tuyển sinh. Dù bị từ chối, ông đã học được những bài học táo bạo. Sau này, ông định hình sự nghiệp của mình như một “tổng đài điện thoại” (telephone switchboard), trở thành bộ lọc thông tin từ nhiều nguồn để đưa ra lời khuyên chính xác. Một bác sĩ phẫu thuật cũng hoạt động tương tự: họ tổng hợp dữ liệu từ bệnh sử, khám lâm sàng, hình ảnh học (cắt lớp vi tính, chụp động mạch xóa nền), và kết quả xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán và chiến lược điều trị tối ưu. Mỗi ca phẫu thuật là một thử thách, nhưng những ca phức tạp nhất – một ca phình cung động mạch chủ cần can thiệp hybrid, hay một bệnh nhân bị tắc mạch cấp tính chi dưới đòi hỏi tái thông mạch máu khẩn cấp – mới thực sự là thước đo bản lĩnh.
Từ những năm đầu sự nghiệp, Schwarzman đã đúc kết một danh sách các tiêu chí khi phỏng vấn nhân sự cho Blackstone. Những tiêu chí này cũng hoàn toàn phù hợp khi lựa chọn một phẫu thuật viên trẻ cho ê-kíp:
- Đúng giờ: thể hiện sự tôn trọng và tính kỷ luật.
- Sự độc đáo, sáng tạo: khả năng tư duy ngoài lối mòn khi đối mặt với tình huống bất ngờ trong phòng mổ.
- Sự chuẩn bị: phải nắm rõ về bệnh nhân, giải phẫu, và kế hoạch phẫu thuật trước khi vào cuộc.
- Sự thẳng thắn: dám thừa nhận khi không biết và sẵn sàng hỏi ý kiến.
- Bản lĩnh và sức hút: sự tự tin cần thiết để dẫn dắt ê-kíp và trấn an bệnh nhân.
- Ham học hỏi: luôn khao khát biết thêm, học hỏi cách để giúp đỡ tốt hơn.
- Tránh các chủ đề chính trị: giữ sự tập trung vào chuyên môn.
- Chỉ đề cập đến những người bạn biết trong tổ chức nếu giá trị của họ phù hợp với bạn: nhấn mạnh sự chính trực.
“Thành công đến từ những khoảnh khắc cơ hội hiếm hoi. Hãy cởi mở, tỉnh táo và sẵn sàng nắm bắt chúng.” - Stephen A. Schwarzman
Học hỏi, trưởng thành, đàm phán và quản lý khủng hoảng
Nhiệm vụ đầu tiên của Schwarzman tại Lehman Brothers là một bản phân tích dài 68 trang, và ông đã bị khiển trách vì một lỗi đánh máy duy nhất. Sau đó, ông lại gây ấn tượng xấu với một quản lý cấp cao. Tuy nhiên, thay vì gục ngã, ông đã học hỏi từ những sai lầm. Khi được giao một nhiệm vụ khó khăn vượt quá kinh nghiệm, ông đã không ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người giỏi nhất. Trong phẫu thuật lồng ngực - mạch máu, việc hỏi xin ý kiến từ một đồng nghiệp kinh nghiệm hơn không phải là dấu hiệu của sự yếu kém, mà là biểu hiện của sự khôn ngoan và đặt an toàn của bệnh nhân lên hàng đầu. Một phẫu thuật viên trẻ đối mặt với một ca mổ u phổi xâm lấn phức tạp có thể mời một người thầy của mình vào phụ mổ. Thà mất mặt một chút khi hỏi một câu có vẻ ngớ ngẩn còn hơn là phạm phải một sai lầm không thể cứu vãn trên bàn mổ.
Mỗi thương vụ kinh doanh được xem là một cuộc khủng hoảng, và mỗi ca phẫu thuật cũng vậy. Từ lúc rạch da cho đến khi đóng vết mổ, mọi thứ đều có thể diễn biến xấu đi. Quản lý khủng hoảng – như xử lý một tình huống chảy máu ồ ạt từ động mạch chủ hoặc một ca thuyên tắc khí đột ngột – là kỹ năng sống còn. Lo lắng một cách chủ động, như Schwarzman gợi ý, giúp phẫu thuật viên lường trước những rủi ro tiềm tàng và chuẩn bị phương án đối phó.
Ước mơ lớn, một cách khách quan
Trong kinh doanh, những người thành công nhất không né tránh rủi ro mà tìm kiếm những trận chiến cam go nhất. Họ chấp nhận **rủi ro có tính toán** thay vì hành động mù quáng. Khi Schwarzman và cộng sự Pete Peterson thành lập Blackstone, họ đã bắt đầu từ con số không. Sau một năm, họ quyết định gây quỹ mua lại đầu tiên. Peterson đề xuất 50 triệu USD, nhưng Schwarzman lại nhắm đến 1 tỷ USD. Đó là một mục tiêu tưởng chừng hoang đường, nhưng bằng sự tự tin vào khả năng và kỹ năng thuyết phục, họ đã thành công. Điều này tương tự như việc một khoa phẫu thuật quyết định triển khai một kỹ thuật mới, phức tạp như phẫu thuật robot Da Vinci cho các ca cắt u trung thất. Ban đầu sẽ có rất nhiều hoài nghi về chi phí và tính hiệu quả, nhưng nếu có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đánh giá khách quan về lợi ích và rủi ro, và một đội ngũ quyết tâm, mục tiêu lớn đó hoàn toàn có thể đạt được. Xây dựng niềm tin nơi bệnh nhân và đồng nghiệp cũng giống như việc thuyết phục các nhà đầu tư: nó đòi hỏi năng lực thực sự và sự chính trực.
“Đừng để mất tiền!!! Hãy đánh giá khách quan rủi ro của mọi cơ hội.” - Stephen A. Schwarzman
Khai thác rủi ro cao và vẫn giữ an toàn
Thị trường tài chính có chu kỳ lên xuống. Những người thành công nhất thường mua vào khi thị trường ở đáy. Trong y khoa, điều này có thể được ví như việc chấp nhận phẫu thuật cho những ca bệnh nặng, tiên lượng xấu, những người mà các trung tâm khác đã từ chối. Đây là những ca có **rủi ro cao**, nhưng nếu thành công, lợi ích mang lại cho bệnh nhân là vô giá. Tuy nhiên, để làm được điều này, cần có kinh nghiệm dày dạn và một quy trình làm việc chặt chẽ để giảm thiểu sai sót.
Schwarzman đã học được một bài học đắt giá từ thất bại của công ty thép Edgcomb. Sau đó, ông đã xây dựng một quy trình đầu tư chặt chẽ để giữ cho Blackstone tránh xa các thương vụ tồi tệ. Trong phẫu thuật, các quy trình như danh mục kiểm tra an toàn phẫu thuật (surgical safety checklist) của WHO, hay các buổi hội chẩn M&M (Morbidity and Mortality) hàng tuần chính là những cơ chế để học hỏi từ thất bại và ngăn chúng tái diễn. Thất bại không phải để che giấu, mà để phân tích công khai và rút ra bài học. Một miệng nối mạch máu bị hẹp lại sau mổ không phải là lỗi cá nhân, mà là cơ hội để cả ê-kíp xem xét lại kỹ thuật, vật liệu chỉ khâu, và cách dùng thuốc chống đông, từ đó cải thiện quy trình cho những bệnh nhân tiếp theo.
Trong bối cảnh phát triển của Trí tuệ Nhân tạo (AI), việc khai thác rủi ro cao sẽ có thêm một công cụ hỗ trợ đắc lực. AI có thể phân tích dữ liệu từ hàng ngàn ca mổ để dự báo nguy cơ biến chứng cho một bệnh nhân cụ thể, giúp phẫu thuật viên đưa ra quyết định éclairé hơn. Trong phẫu thuật robot, AI có thể hỗ trợ nhận dạng các cấu trúc giải phẫu quan trọng, giảm thiểu nguy cơ tổn thương. Tuy nhiên, AI sẽ không thể thay thế được bản lĩnh và trực giác của phẫu thuật viên khi đối mặt với những tình huống chưa từng có tiền lệ. Nó là công cụ để tối ưu hóa việc quản lý rủi ro, chứ không phải để loại bỏ nó.
“Thất bại thường là những người thầy tốt nhất trong bất kỳ tổ chức nào. Bạn không được chôn vùi thất bại của mình mà phải nói về chúng một cách cởi mở và phân tích những gì đã sai để có thể học được những quy tắc ra quyết định mới.” - Stephen A. Schwarzman
Khám phá những chân trời mới, tìm kiếm sự chỉ dẫn và tăng tốc
Khi một doanh nghiệp ngừng tăng trưởng, nó sẽ mất đi tiềm năng. Tương tự, một phẫu thuật viên ngừng học hỏi sẽ trở nên lạc hậu. Đôi khi, nỗ lực của bản thân là không đủ để đưa tổ chức hay kỹ năng lên một tầm cao mới. Lúc đó, việc tìm kiếm chuyên gia là điều cần thiết. Khi Blackstone đầu tư vào chuỗi khách sạn Savoy của Anh, họ đã thuê một nhà trang trí nội thất người Pháp để giữ lại tinh hoa kiến trúc châu Âu, thay vì áp đặt phong cách Mỹ. Trong phẫu thuật, sự hợp tác liên chuyên khoa chính là biểu hiện của triết lý này. Một ca phình động mạch chủ bụng phức tạp có thể cần sự phối hợp giữa phẫu thuật viên mạch máu (để mổ mở) và bác sĩ can thiệp nội mạch (để đặt stent graft). Không ai có thể là chuyên gia trong mọi lĩnh vực, nhưng một đội ngũ gồm nhiều chuyên gia thông minh có thể giải quyết mọi vấn đề.
Cơ hội không phải lúc nào cũng tự đến. Việc nhận chức chủ tịch Trung tâm Biểu diễn Nghệ thuật Kennedy đã giúp Schwarzman xây dựng các mối quan hệ chính trị quan trọng. Một bác sĩ cũng cần phải cởi mở với những cơ hội ngoài phòng mổ: tham gia các hội nghị quốc tế, viết các bài báo khoa học, giảng dạy cho sinh viên. Những hoạt động này không chỉ nâng cao uy tín cá nhân mà còn mở ra những chân trời mới cho sự phát triển của cả chuyên ngành.
Thích ứng với mọi tình huống, có lòng yêu nước và luôn hướng đến sự vĩ đại
Một nhà lãnh đạo phải có khả năng thích ứng và luôn trung thực về thực tế, dù nó có tồi tệ đến đâu. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Schwarzman đã chủ động liên hệ với Bộ trưởng Tài chính để đưa ra những ý tưởng cấp tiến, giúp ngăn chặn sự sụp đổ của thị trường. Trong phòng mổ, sự trung thực cũng là tối quan trọng. Nếu một biến chứng xảy ra, phẫu thuật viên phải thông báo ngay lập tức cho ê-kíp, cùng nhau tìm giải pháp thay vì che giấu. Sự minh bạch với gia đình bệnh nhân sau ca mổ, dù kết quả không như ý, cũng là nền tảng của y đức.
Schwarzman nhấn mạnh sự cần thiết của việc “gắn kết” (engage) – với nhân viên, cộng đồng, đối tác. Một bác sĩ phẫu thuật thành công không chỉ giỏi về kỹ thuật mà còn phải biết cách giao tiếp, gắn kết với ê-kíp phòng mổ, với các bác sĩ chuyên khoa khác, và quan trọng nhất là với bệnh nhân. Sự vĩ đại không chỉ đến từ việc bạn làm được gì cho bản thân, mà còn từ việc bạn tác động đến những điều lớn lao hơn: sức khỏe của cộng đồng, sự phát triển của bệnh viện, hay nghĩa vụ phụng sự đất nước.
“Mọi người đều có ước mơ. Hãy làm những gì bạn có thể để giúp người khác đạt được ước mơ của họ.” - Stephen A. Schwarzman
Kết luận
Hành trình đến với sự xuất sắc không bao giờ dễ dàng. Sẽ có những thất bại, những trở ngại, nhưng chính việc học hỏi từ chúng mới tạo nên sự khác biệt. Như Schwarzman đã nói, “Làm một việc lớn cũng dễ như làm một việc nhỏ”. Năng lượng và tâm huyết cần bỏ ra là như nhau, vậy tại sao không nhắm đến những mục tiêu lớn lao? Thay vì chỉ là một phẫu thuật viên giỏi, hãy phấn đấu trở thành một người thầy, một nhà nghiên cứu, một người tiên phong trong lĩnh vực của mình. Tầm ảnh hưởng của một người không bị giới hạn trong một lĩnh vực duy nhất. Bằng cách giúp đỡ người khác, giải quyết những vấn đề trong khả năng của mình, một bác sĩ phẫu thuật có thể tạo ra tác động lớn hơn rất nhiều so với những gì họ từng tưởng tượng.
Bình luận